Zoals de meeste kleine jongens in het Noord-Afrikaanse land Marokko, groeide Kader Boufraine op met een wekelijks bezoek met zijn moeder aan de buurthammam in zijn geboortestad Marrakech.
Dat overgangsritueel - een must in de islamitische religie om volledige reinheid te garanderen voorafgaand aan gebeden - vond plaats in de warme, stomende beslotenheid van het openbare badhuis en omvatte twee uur wrijven, schrobben, oliën en masseren, allemaal uitgevoerd volgens de voorschriften. een formule die eeuwenlang onveranderd is gebleven, en die zich toen ontvouwde zoals hij zich nu ontvouwt tot de cadans van stromend water en het gebabbel van vrouwen.
"Ze wisselden levensverhalen uit, ze roddelden en praatten over de prijs van boodschappen", zegt Boufraine, oprichter van hamam/spa Les Bains de Marrakech. "Ik ging met mijn moeder naar de hamam tot de leeftijd van 9 of 10. Toen werd ik te oud om met de vrouwen mee te gaan, dus ging ik met mijn vader mee."
Wat niet zo leuk was, voegt hij eraan toe, aangezien 'mannenpraat niet zo interessant is'. Maar zowel voor mannen als voor vrouwen was en blijft het sociale aspect van de hamam enorm belangrijk, en afgezien van netheid is het een van de belangrijkste redenen waarom mensen in landen als Marokko, Turkije, Egypte en Syrië nog steeds naar hamams gaan.
"De hamam was het epicentrum van een wijk", zegt May Telmissany, universitair hoofddocent en directeur van de Arab-Canadian Studies Research Group aan de Universiteit van Ottawa, en auteur van "The Last Hammams of Cairo:A Disappearing Bathhouse Culture." Het was de perfecte plek voor mannen om zakelijke deals te sluiten, voor vrouwen om huwelijken te regelen en voor familievetes, als die al bestonden, om te rusten.
De hamam was ook een van de eerste plaatsen in het oosten waar je een soort democratie vond die nergens anders bestond.
In de hamam "werd iedereen van zijn kleding ontdaan, je wist niet wie rijk en wie arm was, maar je kreeg allemaal dezelfde diensten", zegt Telmissany.
Maar bovenal was en is de hamam een plek om te ontspannen en tot rust te komen, zegt ze, een zachte oase van warme, mistige kamers met marmeren vloeren om te hergroeperen en de druk van het dagelijks leven los te laten.
Een verdwijnende traditie levend houden
Hammams, die dateren uit de middeleeuwen toen huizen geen stromend water hadden, waren ook de plaatsen waar vrouwen naartoe gingen voor schoonheidsbehandelingen en rituelen. Naast een grondige reiniging en reiniging in een hamam, zouden vrouwen gebruik maken van huidverzorgingsdiensten, zegt Telmissany, ze zouden hun haar laten oliën en wassen en ook hun lichaamsdelen laten waxen.
Een bezoek aan een traditionele hamam betekent tegenwoordig een proces doorlopen dat dateert uit de 10e en 11e eeuw. Het houdt in dat je door een reeks kamers gaat, elk met een andere temperatuur - warm, heet, regelmatig - en gaandeweg wordt gewreven, geschrobd, gespoeld en geolied met dezelfde traditionele producten die al eeuwenlang worden gebruikt. Het hammamproces en de gebruikte producten openen de poriën, verwijderen dode huidlagen, sluiten de poriën weer en hydrateren de nieuwe huid. Het eindresultaat:een diepgewortelde reiniging en een onvergelijkbare glans en schittering die lang aanhoudt.
Helaas is het vinden van de authentieke hamam-ervaring van weleer niet eenvoudig meer, want door de eeuwen heen zijn de traditionele hamams vrijwel verdwenen op veel plaatsen, waaronder Egypte en Turkije, waar modernere spa's steeds meer aan de orde van de dag zijn geworden.
Vind hier drie traditionele badhuisproducten .
Vandaag de dag, zegt Telmissany, zijn de Noord-Afrikaanse landen, met name Marokko en Algerije, misschien wel de enige plaatsen waar hun oorspronkelijke hamamstructuren bewaard zijn gebleven en de traditie voortzetten zoals die altijd werd beoefend.
"In Egypte schonk de regering geen aandacht aan de hamams toen de modernisering wortel schoot en tegenwoordig zijn veel van de oude structuren helaas niet meer te repareren, versleten door de jaren heen en met het verstrijken van de tijd", zegt ze. “In Marokko en Algerije hebben ze echter niet alleen de oude hamams gemoderniseerd, maar ook nieuwe gebouwd. Ook in deze landen heeft de Kasbah of Medina - het commerciële hart van een stad - door de eeuwen heen en ondanks de modernisering overleefd. De hamam is een integraal onderdeel van de medina en heeft het dus ook overleefd.”
Moderne hamams, traditionele behandelingen
Les Bains de Marrakech, gelegen in het hart van Marrakech - misschien wel de meest kleurrijke en levendige stad van Marokko - en op slechts een paar meter van de medina, is een luxe versie van Boufraine's jeugdhammam die alle tradities waarmee hij opgroeide samenbrengt in een strakkere en moderne omgeving.
"Ik wilde de ervaring waarmee ik ben opgegroeid in de traditionele buurthammam opnieuw creëren en hetzelfde proces volgen", zegt hij.
Dat proces begint met het aanbrengen van de "Savon Noir", een zwarte, zeepachtige pasta gemaakt van gemacereerde olijven die drie tot vijf minuten op het lichaam blijft zitten en vervolgens wordt weggeboend met een "Gant de Kessa", een exfoliërende handschoen met loofah-achtige eigenschappen.
"Hierdoor wordt alle dode huid verwijderd", zegt Boufraine. "Vervolgens ben je afgespoeld en is de huid klaar om het Rhassoul-kleimasker te ontvangen."
Rhassoul, gewonnen uit diep in het Atlasgebergte van Marokko, absorbeert de onzuiverheden van de huid, waardoor deze schoon en nieuw blijft. Het is gemengd tot een pasta met warm water, zegt Boufraine, en soms verbeterd met rozenwater, bekend om zijn ontstekingsremmende en reinigende eigenschappen.
Nadat de Rhassoul is afgespoeld, wordt de huid opnieuw gehydrateerd met arganolie en gedurende een uur of zo gemasseerd, zegt Boufraine.
"Onze voorouders hebben ons deze methode nagelaten om onze huid te schrobben, schoon te maken, te herstructureren en opnieuw van zuurstof te voorzien", zegt hij, "en we hebben het in stand gehouden."